KALENDARIUM POZNAŃSKIE – 24 WRZEŚNIA

Słońce w znaku Wagi

Święto narodowe Gwinei Bissau; dzień niepodległości. (1973)

Cytaty na dziś:

•    Wolność myśli jest przede wszystkim wolnością błądzenia. Konstantinos Tsatsos
•    Pragnienie szczęścia jest tak wielkie w człowieku, że potrafi on unieszczęśliwić wielu ludzi. Tadeusz Gicgier.
•    Za granicą polska wódka jest najlepsza, lecz polski pijak – najgorszy. Karol Dusza

KALENDARIUM POZNAŃSKIE

1817 W Warszawie urodził się Władysław Bentkowski, uczestnik obu polskich powstań narodowych w XIX wieku i rewolucji na Węgrzech w roku 1848 – 1849, dziennikarz i polityk Poznańskiego, oficer pruski.

W roku 1843 wyemigrował do zaboru pruskiego i wstąpił do stacjonującej w Poznaniu 5. brygady artylerii pruskiej. W roku 1845 został podporucznikiem, a w 1847, po ukończeniu dwuletniej szkoły artylerii w Berlinie, porucznikiem i otrzymał przydział do garnizonu w mieście Schweidnitz, obecnej Świdnicy.

Po antypruskich zamieszkach w Wielkopolsce roku 1848, surowo stłumionych przez władze, Bentkowski uznał, że nie może jako Polak dalej służyć w pruskim wojsku i wystąpił o abszyt, którego mu po wielu szykanach udzielono.

Powrócił do Poznania i działał przez jakiś czas jako publicysta w tamtejszej Gazecie Polskiej, ale w maju roku 1849 poczuł znowu powołanie żołnierskie i udał się na Węgry, gdzie w stopniu kapitana walczył w Legionie Polskim m.in w bitwie pod Temesvárem.

Po upadku powstania węgierskiego powrócił przez Konstantynopol i Marsylię do Poznania, gdzie znowu działał jako publicysta w różnych czasopismach i jako jeden z redaktorów Encyklopedii Orgelbranda. W roku 1852 zaczął karierę polityczną jako poseł do sejmu (Landtagu) pruskiego w Berlinie. Pozostał nim przez 11 lat.

W roku 1868 otrzymał po śmierci Hipolita Cegielskiego zarząd jego majątku i opiekę prawną nad jego dziećmi, zadania, z których wywiązał się znakomicie – powiększył i fabrykę i majątek Cegielskich. Działał jednocześnie w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk.

1874 W Argentynie zmarł Teofil Iwanowski [Reich, Teófilo Iwanowsky] powstaniec wielkopolski z 1846 r, generał armii argentyńskiej.

Ojciec Teofila Iwanowskiego był Niemcem, a matka Polką. Urodzony w Poznaniu zawsze podkreślał narodowość polską. W 1846 walczył podczas powstania wielkopolskiego pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego. Zagrożony represjami uciekł do Hamburga i zmienił nazwisko Reich na Iwanowski (po matce). W 1848, nadal zagrożony przez Prusaków, zgłosił się do brazylijskiego legionu cudzoziemskiego, celem wsparcia Montevideo, obleganej przez Argentyńczyków stolicy Urugwaju.

W 1850 przyłączył się do argentyńskich federalistów. Pod rozkazami generała Bartolomé Mitre wsławił się w rozstrzygającej bitwie z secesjonistami pod Pavon (1861). Otrzymał wówczas awans na kapitana armii argentyńskiej. W 1873 otrzymał tytuł generała z rąk prezydenta Domingo Faustino Sarmiento, pod którego rozkazami wcześniej walczył (była to pierwsza lista awansów generalskich po zaprzysiężeniu Sarmiento). W tym czasie otrzymał również nominację na dowódcę okręgu wojskowego ciągnącego się przy granicy z Chile. Zginął w trakcie tłumienia jednego z ostatnich buntów secesjonistów w San Luis. [wikipedia, zdjęcie: Teofil Iwanowski – pomnik w Merlo, foto: Henryk Krzyczkowski – Poznaj Świat, nr 7/1984r. / domena publiczna]

1887 W Krakowie urodził się Adam Hannytkiewicz malarz związany z Poznaniem. Na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych uczył się w pracowniach Józefa Pankiewicza, Leona Wyczółkowskiego i Stanisława Dębickiego.

W 1915 wyjechał na krótki pobyt do Wiednia, aby poznawać tam techniki malarskie stosowane przez innych twórców. W 1919 przeprowadził się do Inowrocławia, a dwa lata później do Poznania. Podjął pracę nauczyciela rysunku w Państwowym Gimnazjum im. Ignacego Jana Paderewskiego i pracował tam do przejścia na emeryturę w 1925.

Od 1920 uczestniczył w wystawach poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i Stowarzyszenia Artystów Wielkopolskich. Pierwszą wystawę zbiorową swoich prac miał w 1923, a następną w 1929. W 1924 po raz pierwszy wyjechał do Paryża, spotkał się tam z Józefem Pankiewiczem. Po powrocie został jednym z założycieli a następnie członków grupy artystów wielkopolskich Plastyka, z którą wystawiał w kraju.  W 1926 założył Poznański Instytut Sztuk Pięknych (Szkoła Sztuk Pięknych) i przewodniczył mu przez pięć lat (szkoła istniała do 1934). Podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w 1929 wystawił jedenaście swoich prac, za co otrzymał brązowy medal.

Po zakończeniu wojny został skierowany do Sędziszowa Małopolskiego, gdzie współorganizował Szkołę Rzemiosła i Przemysłu Artystycznego. W 1946 wyjechał do Wrocławia aby organizować Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych, zmarł nagle 9 lipca 1946 r.

Adam Hannytkiewicz tworzył pejzaże i widoki architektury, podejmował się również malowania portretów, martwej natury oraz tematyki historycznej i sakralnej. W jego wcześniejszych dziełach daje się zauważyć duży wpływ mistrza Józefa Pankiewicza, w późniejszych istotne znaczenie ma operowanie światłem i kolorami. [wikipedia]

1928 Kościół katolicki w Polsce zmienił obowiązujący od 1614 roku tekst przysięgi małżeńskiej. Odtąd kobieta nie musiała już przysięgać mężowi posłuszeństwa. 

Ślub Pauliny z Radońskich z Rzeziwia z Kazimierzem  Grabowskim ze Zbierki – w hallu Hotelu Bazar  – okres międzywojenny, fot. Archiwum Państwowe w Poznaniu

1987 Po kapitalnym remoncie torowiska, tramwaje wróciły na Górną Wildę.

Górna Wilda 1968-70, foto: Czesław Czub, fotopolska.eu

Poznań w 1987 roku. Na sesji Miejskiej rady Narodowej radny Wojciech Luty – przedstawił trzy wnioski: 1. W związku z tym, że Osiedla Zwycięstwa i Przyjaźni pozbawione są autobusu łączącego je z centrum miasta, zmienić trasy autobusów nr 68 lub 78, aby do czasu uruchomienia Poznańskiego Szybkiego Tramwaju biegły ul. Rakoczego; 2. Wzorem Warszawy i Wrocławia, uruchomić linie autobusowe przyspieszone, łączące centrum miasta z dużymi osiedlami mieszkaniowymi położonymi na obrzeżach Poznania; 3. Upoważnić prezydenta miasta i przewodniczącego Rady do przeprowadzenia rozmów z kompetentnymi osobami na temat odbywania zastępczej służby wojskowej w tych służbach komunalnych miasta, w których występuje duży deficyt pracowników. Radny Wiktor Wysłouch – zgłosił wniosek o ustawienie na Osiedlu Rzeczypospolitej kontenera na śmieci w wyznaczonym dla niego miejscu, a nie przed sklepem spożywczym. Radny Mieczysław Meroniuk – zapytał: Jakie są przyczyny braku margaryny i oleju w poznańskich sklepach?

Poznań – Rondo Kopernika – Kaponiera 1987, foto: fotopolska.eu

1998 Wojciech Tulibacki objął stanowisko dyrektora Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. [KMP]

Wojciech Tulibacki pracę w MPK Poznań rozpoczął w 1977 roku i przeszedł wszystkie szczeble kariery zawodowej. Początkowo był informatykiem, później pracował w dziale socjalnym oraz był dyrektorem działu zatrudnienia i płac. Od 1998 pełnił funkcję dyrektora MPK, a dwa lata później został prezesem zarządu. Funkcję pełnił do 2021 roku, kiedy zastąpił go Krzysztof Dostatni.

Za jego kadencji MPK przeszło ogromną metamorfozę i dziś jest firmą nowoczesną – mówił podczas pożegnania Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania. – W ostatnich latach znacznie zwiększyły się wydatki na poprawę infrastruktury oraz tabor. Obecnie mamy w Poznaniu jedne z najnowocześniejszych tramwajów i autobusów w Polsce, a plany na najbliższe lata, takie jak na przykład zakup autobusów z napędem wodorowym pokazują, że ten trend zostanie utrzymany.

1998 Poznań podpisał umowę partnerską z Charkowem na Ukrainie.

2000 Na Olimpiadzie w Sydney Szymon Ziółkowski, trenujący w poznańskim AZS, zdobył złoty medal w rzucie młotem wynikiem 80,02 m.

2021 Przy Św. Marcinie otwarto Centrum Szyfrów Enigma.

Nowo otwarte muzeum zlokalizowane jest przy ul. Św. Marcin 78, w gmachu Collegium Martineum, gdzie w czasach PRL mieściła się siedziba Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przed wojną znajdował się w tym miejscu budynek biura szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Pracowali w nim Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – matematycy, którzy złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej, absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego.

Centrum łączy historię ze współczesnością. Opowiada o wciąż mało znanym sukcesie polskich matematyków i ich wkładzie w triumf aliantów. Upowszechnia go i osadza w historii szyfrów oraz zmian technologicznych – rozwoju świata komputerów i informatyki.

Ekspozycja CSE składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono historię szyfrów na przestrzeni dziejów. Zwiedzający poznają tu szczegóły najpowszechniej stosowanych szyfrów i spróbują własnych sił w sztuce utajniania informacji, np. za pomocą szyfru Cezara lub bardziej zaawansowanych technik. Przejdą więc szybki kurs szyfrów, podobny do tego, jaki był udziałem polskich kryptologów w 1929 roku w ramach tajnego kursu zorganizowanego przez Uniwersytet Poznański.

W drugiej części stałej wystawy pokazano historię złamania kodów Enigmy przez polskich matematyków. Opowiedziana zostanie historia ich zasług, odkryć oraz maszyn służących do walki z szyfrem Enigmy, takich jak cyklometr, bomba Rejewskiego czy płachty Zygalskiego. Poruszony zostanie także wątek dalszych prac nad łamaniem hitlerowskich szyfrów, jakie prowadzili Francuzi, Brytyjczycy i Amerykanie.

Trzecia część ekspozycji pokazuje rewolucję informatyczną, która dokonała się po II wojnie światowej za sprawą wytężonej pracy kryptologów i trwa do dziś.

Ważną rolę w działalności CSE odgrywa również Mediateka. To autonomiczna część placówki, adresowana do osób pragnących poszerzyć swoją wiedzę na temat historii złamania szyfrów Enigmy. W Mediatece gromadzone są wszelkiego rodzaju materiały cyfrowe i książkowe na ten temat. Prowadzona tam będzie także działalność edukacyjna, skierowana przede wszystkim do uczniów i rodzin z dziećmi.

Oprócz oficjalnej uroczystości o godz. 20.00 odbyło się plenerowe widowisko multimedialne z użyciem technik 3D, które rozegrało się na fasadzie budynku Collegium Martineum.

Koszt zaprojektowania i realizacji Centrum Szyfrów Enigma to ponad 30 mln zł, z czego ok. 16 mln pochodzi z budżetu Miasta, ponad 4 mln przeznaczył na inwestycję Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a niewiele ponad 10 mln pochodzi ze środków Unii Europejskiej.

Prace budowlane i ekspozycyjne w Centrum Szyfrów Enigma wykonało konsorcjum firm w składzie Atrem S.A., Firma Budowlana Eugeniusz Dota oraz New Amsterdam Sp. z o. o. Prace remontowo-adaptacyjne we wnętrzach Collegium Martineum ruszyły w 2020 roku. Ukończono je w lipcu 2021 roku. Operatorem CSE jest Poznańskie Centrum Dziedzictwa – miejska instytucja kultury zarządzająca: Bramą Poznania, Traktem Królewsko-Cesarskim, Galerią Śluza czy Fest Fyrtlem.

ZDARZYŁO SIĘ 24 WRZEŚNIA

622 Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny. Początek rachuby lat w kalendarzu mahometańskim.

1541 W wieku 48 lat zmarł się Paracelsus (Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim), lekarz, filozof i przyrodnik pochodzący ze Szwabii.

Uchodził za najsławniejszego lekarza swoich czasów, jakkolwiek jego koledzy odrzucali go jako niefachowca i krytykowali jego nieortodoksyjne metody leczenia, jako że przyrodnik ów zdobył wiedzę nie tyle przez studia teoretyczne, ile przez doświadczenia, nabyte podczas wędrówek po całej Europie. Wiedzę zdobywał zarówno u napotykanych uczonych, jak też u akuszerek, zielarek i chłopów.

1821 Urodził się Cyprian Kamil Norwid, pisarz, malarz, rzeźbiarz i rysownik. Autor poematów “Promethidion” i “Fortepian Szopena”, dramatów “Kleopatra”, “Pierścień wielkiej damy” oraz rozprawy “O sztuce”. Zmarł w Paryżu 23 maja 1883 r.

1856 Urodził się Ludwik Waryński działacz ruchu socjalistycznego. Autor pierwszego programu polskich socjalistów. Założył partię Proletariat. Zmarł 2 marca 1899 roku.

1862 Otto von Bismarck został mianowany przez króla Prus Wilhelma I, premierem i ministrem spraw zagranicznych.

1922 W Polsce odbyły się pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego. Endecja i chadecja uzyskały 34% głosów, stronnictwa niemieckie 22%, Polska Partia Socjalistyczna 17%, a Narodowa Partia Robotnicza. 14%.

1926 Utworzono przedsiębiorstwo Polskie Koleje Państwowe.

1927 Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów przyjęło deklarację zaproponowaną przez Polskę o niedopuszczalności wojny napastniczej.

1928 Kościół katolicki w Polsce zmienił obowiązujący od 1614 roku tekst przysięgi małżeńskiej. Odtąd kobieta nie musiała już przysięgać mężowi posłuszeństwa.

1929 Związek Radziecki wykreślił sobotę i niedzielę z kalendarza. Tydzień miał liczyć pięć dni: 4 dni pracy i 1 dzień wypoczynku.

1936 Urodził się Jim Henson, twórca Muppetów i takich programów telewizyjnych z nimi jak The Muppet Show i Ulica Sezamkowa. Jego ulubionym muppetem była żaba Kermit, którą osobiście animował i której użyczał głosu. Podczas jego pogrzebu śpiewał chór złożony z muppetów, a na trumnie siedział Kermit z tabliczką ‘Straciłem głos’. Był także znanym filmowcem i producentem telewizyjnym.

1968 Numer 1 amerykańskiej listy przebojów: „Hey Jude” – The Beatles. Nagranie przebywało na topie zestawienia przez 9 tygodni, dłużej niż jakakolwiek inna piosenka zespołu.

1975 Brytyjscy wspinacze Dougal Haston i Doug Scott jako pierwsi w świecie zdołali wejść na szczyt Everestu południowo – zachodnim grzbietem.

1978 Numer 1 amerykańskiej listy przebojów: „Kiss You All Over” – Exile. W 1997 roku nową wersję utworu nagrała grupa No Mercy.

1979 Zjazd Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego pod hasłem: “Trzeźwość wymogiem obywatelskiej postawy”.

1988 Numer 1 amerykańskiej listy przebojów: „Don’t Worry Be Happy” – Bobby McFerrin. Była to pierwsza piosenka wykonana a capella, która dotarła do pozycji “number one”.

1988 Barbara Harris została wybrana pierwszym biskupem w kościele episkopalnym.

1991 W sklepach płytowych USA i Europy pojawiła się płyta “Nevermind” amerykańskiej grupy Nirvana, jeden z najważniejszych albumów w całej historii rocka.

1998 Numer 1 amerykańskiej listy przebojów: “The First Night” – Monica; US Top Album: “Mechanical Animals” – Marilyn Manson.

Człowiek urodzony 24 września jest postępowy, wyróżniający się swymi zdolnościami twórczymi w zakresie sztuki. Może zostać jednostką wybitną.

Ceni sobie wielce własną wolność i niepodległość. Niezbyt jest też skłonny do zawierania małżeństwa – jest zwolennikiem samotności. Jego trafność obserwacji jest zadziwiająca, a sąd o rzeczy zdrowy i jasny. Dąży zawsze do przejawiania samodzielności – potrafi umiejętnie wykorzystać własne zdolności i talenty. Przekonany o swym powodzeniu, łatwo poddaje się entuzjazmowi, staje się nieuważnym lub niezastanawiającym się nad słowami i czynami.

Imieniny obchodzą; Gerard, Rupert, Tomira, Teodor

Gerard jest imieniem germańskim i oznacza siłę, odwagę, męskość. Osoba o tym imieniu ma wrodzone uzdolnnienia kierownicze. Jest przytym sprawiedliwa i rozważna. Gerard jest wyczulony na prawdomówność i często działa intuicyjnie. Nadaje się na dobrego gospodarza lub adwokata.

Imię Teodor ma greckie pochodzenie. Można je tłumaczyć jako “dar Boga”. Mężczyzna o tym imieniu jest dobrym organizatorem. Potrafi prawidłowo, logicznie analizować zjawiska. Często bywa wspaniałomyślny. Może być filantropem lub działaczem społecznym. Sprawy domu odsuwa na dalszy plan.