Misterium Męki Pańskiej

Misterium, jak forma dramatu, scenicznej prezentacji treści biblijnych lub żywotów świętych, sięga swymi korzeniami średniowiecza. Początki nowożytnej tradycji ich odprawiania, a następnie inscenizacji, datuje się na X wiek.

Początkowo misteria składały się głównie z obrzędów liturgicznych, ale stopniowo pojawiały się w nich także wspólne śpiewy i poetyckie sceny aktorskie. Na mocy zaleceń reformatorskiego Soboru Trydenckiego, misteria odgrywano głównie w kościołach, jednakże szybko wyszły one poza mury świątyń, goszcząc coraz częściej także np. na placach miejskich. Z czasem zaczęły ulegać stopniowo zeświecczeniu, tracąc swój pierwotny, religijny charakter i przeradzając się w zwykły teatr.

Pierwsze inscenizacje misteryjne stanowiły odpowiedź na potrzeby ludności, domagającej się możliwości osobistego “uczestniczenia” w najważniejszych wydarzeniach z Pisma Świętego. Dlatego też poruszane w nich tematy związane były najczęściej z jednym z wielkich świąt świata chrześcijańskiego: Bożym Narodzeniem, Zmartwychwstaniem Pańskim czy Bożym Ciałem.

W Polsce misteria znane są od XVI wieku. Ich rozwój, powstrzymany wówczas jednak szybko przez falę reformacji, a następnie zaborów, nastąpił ponownie w XX wieku. Obecnie, spośród typu widowisk, największą popularnością cieszą się najczęściej odgrywane jasełka oraz misteria męki pańskiej.

Polskie misteria pasyjne mają zwykle charakter tradycyjny – drogi krzyżowej rozbudowanej o sceny nawiązujące do poszczególnych stacji. Przykładem może być tutaj najstarsze w naszym kraju misterium, odbywające się od XVII wieku w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Wzmożona aktualnie popularność inscenizacji pasyjnych jest związana niewątpliwie z faktem, iż cierpienie Chrystusa oraz Jego zwycięstwo nad śmiercią, podobnie jak i sam fakt istnienia śmierci, fascynują ludzkość nieodparcie od tysiącleci, nie pozostawiając nikogo obojętnym. Nadzwyczajny jest też charakter zdarzeń, jakie prezentują te widowiska.

Koncentrując się wokół męki, śmierci i niekiedy także zmartwychwstania, ukazują Paschę Chrystusa – Jego przejście ze śmierci do życia po prawicy Ojca. Jest to wydarzenie bez precedensu w dziejach świata. A przecież już zgodnie z tradycją żydowską Pascha, jako pamiątka przejścia Boga przez Egipt podczas zniewolenia Narodu Wybranego, to zdarzenie niepowtarzalne i niepojęte. Do tych tajemnic powracamy co roku w okresie Wielkanocy, aby wspominać je, odkrywać na nowo, poznawać i zgłębiać, także za pośrednictwem spektaklu.

Znaczenie pojęcia “misterium” pogłębia również jego źródło. W języku greckim, mystērion, a w łacinie mysterium, oznaczają “tajemnicę”. Te dwa wyrazy są zarazem synonimem wyższego wtajemniczenia, a wiec podkreślają fakt głębszego, bardziej wyjątkowego przeżywania owej tajemnicy.

W rozumieniu chrześcijańskim “misterium” oznacza bardziej wnikliwe wejście w rzeczywistość Bożego Objawienia, a za jego sprawą głębszej obecności Boga w świecie. Ujawnia ono zarazem jej cel – zbawienie całej ludzkości.

Wstęp wolny.