Tajemnice z dna Jeziora Lednica: sensacyjne Odkrycie włóczni księcia?

Ostrów Lednicki – wyspa na jeziorze Lednica, serce wczesnopiastowskiego państwa, po raz kolejny zaskoczyła archeologów. Zespół naukowców z Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK) odkrył cztery wczesnośredniowieczne włócznie, w tym unikatowy “książęcy” grot bogato zdobiony złotem i srebrem, datowany na początek XI wieku.

Jezioro Lednica, położone między Gnieznem a Poznaniem, od dziesiątek lat przyciąga uwagę badaczy, gdyż w sercu wczesnopiastowskiego państwa wciąż odnajdują oni ślady dawnej potęgi pierwszych Piastów. Z jego dna wydobyto już imponującą kolekcję ponad 280 militariów z czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Odkrycia z 2025 roku, dokonane pod kierunkiem dr. hab. Andrzeja Pydyna, prof. UMK, we współpracy z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, powiększają tę największą w Europie kolekcję broni wczesnośredniowiecznej o kolejne cztery włócznie z zachowanymi grotami.

Największe emocje wzbudza jednak tzw. „włócznia książęca”. Z broni zachował się bogato zdobiony grot ze skrzydełkami, którego stalowe ostrze umieszczono na misternie zdobionej tulei. Znaczna jej część, jak wykazały specjalistyczne badania, jest pokryta złotem, srebrem i brązem oraz stopami innymi metali. Archeolodzy twierdzą, że nie była to zwykła broń – włócznia ta mogła pełnić funkcję symbolu władzy, insygnium wojownika wysokiego rodu lub przedmiotu o charakterze rytualnym.

Nowoczesna Nauka Odsłania Historię i Technologię

Aby odsłonić tajemnice włóczni, badacze wykorzystali nowoczesne techniki. Pod kierunkiem prof. Piotra Targowskiego z UMK zastosowano makrofluorescencję rentgenowską (MakroXRF), która pozwala ustalić rozkład pierwiastków chemicznych występujących na powierzchni grotów.

Zaplanowane są dalsze badania, w tym wykonanie skanowania tomografem rentgenowskim (komputerowym) w ramach współpracy z AGH w Krakowie. Pozwoli to na poznanie wewnętrznej struktury przedmiotów i ustalenie technologii produkcji. Ponadto, analizy izotopowe wybranych metali pomogą określić ich pochodzenie, co może przyczynić się do ustalenia miejsca powstania tego prestiżowego przedmiotu.

Odkryte zabytki stanowią element debaty na temat przeznaczenia broni w jeziorze Lednica. Naukowcy rozważają dwie główne hipotezy.

Hipoteza militarna wiąże znaleziska z dramatycznymi wydarzeniami lat 30. XI wieku, gdy państwo Piastów znajdowało się w kryzysie po śmierci Mieszka II. Część broni mogła wpaść do jeziora podczas walk, które toczono na mostach i najpewniej również na łodziach. Hipoteza rytualna zakłada, że broń została złożona celowo jako ofiara dla bóstw lub duchów, co jest praktyką znaną z wcześniejszych okresów. Woda była postrzegana jako brama do świata zmarłych, a wrzucenie cennego przedmiotu stanowiło gest o głębokim znaczeniu symbolicznym. Zgromadzony na dnie arsenał może stanowić echo zarówno burzliwych wydarzeń historycznych, jak i dawnych wierzeń.

Co Dalej? Wystawa

Spektakularne zabytki wymagają teraz intensywnych prac konserwatorskich. Zabezpieczeniem włóczni zajmie się zespół prof. Piotra Niemcewicza z UMK, w ścisłej współpracy z pracownią konserwacji Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Po konserwacji unikatowe groty włóczni będzie można podziwiać na wystawach w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Włócznie te to „ukryta w jeziorze opowieść”, która opowiada o początkach Polski, władzy i technologiach z okresu średniowiecza.