Sanatorium pod klepsydrą: Podróż w głąb duszy według braci Quay

Kino animacji często kojarzy się z barwinkami, beztroską i prostą narracją, jednak twórczość braci Quay wprowadza nas w mroczniejsze zakątki ludzkiej psychiki. Ich adaptacja „Sanatorium pod klepsydrą”, inspirowana powieścią Wojciecha Hoholskiego, to nie tylko film, ale prawdziwe doświadczenie metafizyczne, które skłania do refleksji nad pojęciami czasu, śmierci i utraty.

Akcja filmu koncentruje się na Józefie, który przybywa do tajemniczego sanatorium położonego u podnóża majestatycznych Karpat. Tylko z jednej strony jest to miejsce wypoczynku, a z drugiej – przestrzeń stworzona do interakcji z tym, co niemożliwe. Nie ma wątpliwości, że to sanatorium jest miejscem niezwykłym: czas został tu zatrzymany. Doktor Gotard, przewodnik po tej dziwnej rzeczywistości, wprowadza młodego mężczyznę w świat, w którym zmarli są celowo ogłuszani przez brak czasu. Wszyscy pacjenci sanatorium to zmarli, których życie nie zostało jeszcze zakończone, a którzy wciąż mają szansę na spotkanie z przeszłością.

W tej surrealistycznej rzeczywistości czas jest płynny, a granice pomiędzy życiem a śmiercią stają się nieczytelne. Wzmagająca się ciekawość Józefa prowadzi go do tajemniczego pudła optycznego – wynalazku, który równocześnie jest narzędziem i świadkiem przeszłości. Dzięki alchemii, raz w roku, pudełko to tworzy mistyczne wizje zapamiętane przez zmarłych. Za pomocą siedmiu soczewek widzimy kalejdoskop wspomnień Józefa, w których spotyka swojego ojca w różnych odsłonach – od wczesnych lat dzieciństwa po dorosłość. Tak oto zyskuje szansę na konfrontację ze swoją stratą oraz na odnalezienie wewnętrznego spokoju.

Bracia Quay nie boją się eksplorować trudno uchwytnych emocji oraz mrocznych zakamarków ludzkiej duszy. Ich wizja „Sanatorium pod klepsydrą” to nie tylko poetycki hołd dla literackiego pierwowzoru, ale również artystyczne przeżycie przykuwające uwagę widza walorami estetycznymi i filozoficznymi. Zaimplementowanie technik animacji lalkowej zestawione z melancholijną oprawą wizualną pozwala widzowi zanurzyć się w świat pełen symboliki.

W zakończeniu filmu Józef, przepełniony nowym zrozumieniem i akceptacją straty, wsiada do tajemniczego pociągu, wracając do krainy żyjących. To podróż symboliczna – zarówno dosłowna, jak i metaforyczna; opowieść o tym, jak trudno pożegnać bliskich, jednocześnie odkrywając kolejne aspekty samego siebie.

„Sanatorium pod klepsydrą” to film, który z pewnością na długo zapadnie w pamięć widzów. Bracia Quay, poprzez swój niepowtarzalny styl narracyjny i wizualny, przypominają o ulotności życia oraz wartości wspomnień. To dzieło ma szansę stać się klasyką nie tylko w świecie animacji, ale także w szerszej kulturze filmowej, zachęcając do refleksji nad naszym miejscem w określonym czasie i przestrzeni.