„Tak albo nie i vice versa” – Jarosław Kozłowski ponownie burzy artystyczne schematy w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu

W poznańskiej Galerii Miejskiej Arsenał właśnie otwarto nową wystawę Jarosława Kozłowskiego zatytułowaną „Tak albo nie i vice versa”. To wydarzenie artystyczne to kolejny etap wieloletniej, przewrotnej gry artysty ze sztuką, która nigdy nie była dla niego jedynie estetyczną narcysą czy dekoracją przestrzeni. W zamian Kozłowski od lat konsekwentnie kwestionuje dominujące definicje i uznane dogmaty, stawiając fundamentalne pytania: czym jest sztuka, czym nie jest i czy w ogóle można ją definiować w sposób jednoznaczny.

Już w swoim słynnym manifeście „Sztuka jako sztuka”, napisanym ponad pół wieku temu, bo w 1970 roku, artysta wskazywał, że sztuka nie powinna być sprowadzana do pojęcia piękna czy estetyki. To idea jest tu kluczem, nawet jeśli nigdy nie przybierze materialnej formy. Ważna jest twórcza intencja i działania, które angażują odbiorcę nie tylko jako biernego widza, lecz uczestnika dyskursu. Kozłowski od zawsze podkreślał, że prawdziwa sztuka musi prowokować do myślenia, zmuszać do refleksji nad własnym językiem, formą i funkcją. Jego twórczość często przybiera formy tekstów, instrukcji, instalacji czy szczegółowej dokumentacji, które same w sobie są manifestami idei.

To właśnie z tego powodu artysta odrzuca kategorię sztuki jako obiektywnie uchwytnej rzeczy, podkreślając jej płynność i otwartość. Sztuka dla Kozłowskiego jest przestrzenią dialogu oraz nieustannego negocjowania znaczeń. Jak sam mówi: „sztuka spełnia się w kontakcie z odbiorcą, którego zapraszam do rozmowy, do ewentualnej dyskusji. Staram się więc, by moje <> były w miarę transparentne i prowokowały do dialogu albo kłótni”.

Ta postawa artysty nawiązuje do myśli innych teoretyków i twórców ważnych dla współczesnej filozofii sztuki. Jerzy Ludwiński, serdeczny przyjaciel Kozłowskiego i wybitny krytyk oraz kurator, wielokrotnie podkreślał, że dzieło sztuki coraz mniej jest przedmiotem fizycznym a raczej „faktem, wydarzeniem, strukturą myślową”. Dla Ludwińskiego wystarczy koncepcja – „iskra”, która uruchamia proces myślenia u odbiorcy. Sztuka staje się wtedy formą badania rzeczywistości i eksploracji języka artystycznego.

Równie inspirujące są idee Arthura C. Danto, który w eseju The Artworld pisał o tym, że to nie wygląd dzieła decyduje o jego przynależności do świata sztuki, lecz kontekst i wiedza z zakresu teorii oraz historii sztuki. Danto ukuł termin artworld – sieć instytucji, praktyk i teorii nadających znaczenie dziełom. I właśnie tę instytucjonalną i teoretyczną sieć Kozłowski bierze pod lupę we własnych działaniach, często ją demaskując i dekonstrukując. Ta krytyczna postawa znajduje też odbicie w szczególnym miejscu wystawy…

Arsenał jako żywe archiwum – rysunki na cegłach

Galeria Miejska Arsenał nie jest przypadkowym miejscem prezentacji „Tak albo nie i vice versa”. W jej murach już w 2022 roku na odsłoniętych ceglanych ścianach powstały rysunki podpisane imieniem artysty. Prace te funkcjonują jako ukryte punkty odniesienia dla aktualnie prezentowanych na wystawie dzieł. Są jak podskórny dialog między przeszłością a teraźniejszością koncepcji Kozłowskiego – wyrazem trwałości idei pomimo jej pozornej efemeryczności.

Manualny gest – świadectwo artystycznej tożsamości

Ciekawym elementem twórczości Jarosława Kozłowskiego jest jego przywiązanie do manualnego gestu: malarskiej plamy, kreski, koloru. Choć konsekwentnie odżegnuje się od tradycyjnych kryteriów estetycznych i materialnej trwałości dzieła, to właśnie ręczne notacje i sygnatury jego obecności stanowią klucz do rozumienia jego języka artystycznego. Widać tu wyraźną fascynację zwyczajnym aktem rysowania i zanotowania ciągu myśli – jako formy gestu pozornie bezużytecznego, ale w istocie wyzwalającego wolność twórczą.

Jak mówi sam artysta: „Intryguje mnie zatem koncepcja sztuki, której właściwością jest świadoma bezużyteczność… Podoba mi się ona tym bardziej, że uwolniona od zewnętrznych determinacji uwiarygadnia ową bliską mi ideę wolności artystycznej”. Ten paradoks świadomej bezproduktywności staje się więc fundamentalnym motywem jego działań.

Tytuł wystawy: filozofia niepewności

„Tak albo nie i vice versa” to nie tylko tytuł kolejnej wystawy – to artystyczna refleksja nad naturą poznania i relatywnością prawd. W ten sposób Kozłowski odnosi się do zasady nieoznaczoności sformułowanej przez Wernera Heisenberga w kontekście fizyki kwantowej. Zasada ta mówi o niemożności jednoczesnego precyzyjnego poznania par parametrów fizycznych – im dokładniej znamy jedno, tym mniej wiemy o drugim. Zawieszenie klasycznej logiki powoduje tutaj pojawienie się wielu pytań o epistemologiczne granice ludzkiego poznania.

Wystawa prowokuje więc widza do doświadczenia epistemologicznej niepewności na polu sztuki. Kozłowski podważa binarne rozróżnienia na „tak” lub „nie”, wskazuje na ich przenikanie się i płynność znaczeń. Zaprasza tym samym do refleksji nad tym, jak bardzo percepcja i interpretacja kształtują nasze pojmowanie rzeczywistości, czy to artystycznej czy naukowej. Aktywna rola obserwatora zostaje tu postawiona na czele procesu tworzenia sensu.

Kalendarium wystawy:

• Otwarcie: [data otwarcia] w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu
• Wystawa dostępna do: [data zamknięcia]
• Kurator: Marek Wasilewski
• Lokalizacja: Galeria Miejska Arsenał, ul. Woźna 9, Poznań

Wystawa „Tak albo nie i vice versa” to intensywna intelektualna eksploracja tradycji konceptualizmu zakorzenionego głęboko w polskiej awangardzie lat 70., ale także gorzka refleksja nad stanem współczesnej sztuki i jej przekazem. Jarosław Kozłowski po raz kolejny pokazuje, że prawdziwa sztuka zaczyna się tam, gdzie kończy się jednoznaczność i założenia dogmatyczne – czyli właśnie na granicy „tak” i „nie”.

Warto odwiedzić poznański Arsenał i stanąć twarzą w twarz z tym prowokującym eksperymentem intelektualnym prowadzonym przez jednego z najważniejszych polskich artystów konceptualnych naszych czasów.

Autor: [Twoje imię i nazwisko] Magazyn muzyczny „[Nazwa magazynu]”