„Tak albo nie i vice versa” – Jarosław Kozłowski w Galerii Miejskiej Arsenał: sztuka jako dialog nierozstrzygalnych opozycji

Poznań stał się ostatnio areną wyjątkowego wydarzenia artystycznego, które z pewnością zainteresuje wszystkich miłośników konceptualizmu i sztuki najnowszej. W Galerii Miejskiej Arsenał otwarta została wystawa „Tak albo nie i vice versa” – najnowszy projekt jednego z najbardziej konsekwentnych i przewrotnych badaczy natury sztuki w Polsce, Jarosława Kozłowskiego. To kontynuacja jego długoletniej gry z pojęciem sztuki, które od dziesięcioleci stara się przekroczyć tradycyjne rozumienie estetyki i piękna, otwierając przestrzeń na intelektualną prowokację i filozoficzną refleksję.

Sztuka jako idea i dialog – dziedzictwo manifestu „Sztuka jako sztuka”

Już na początku swojej drogi twórczej, w 1970 roku, Kozłowski sformułował manifest „Sztuka jako sztuka”, który stał się symbolicznym punktem wyjścia dla jego dalszych eksperymentów. Już wtedy podważał on standardowe idee utożsamiania sztuki z pięknem czy trwałością materialną. Według niego, sztuka to przede wszystkim idea, a jej wartość mierzy się nie formą, lecz intencją twórcy oraz świadomością uczestnictwa odbiorcy w dialogu, który dzieło inicjuje. W pracach artysty kluczowe staje się właśnie to „spotkanie” – moment, gdy sztuka spełnia się w kontakcie z widzem. Kozłowski podkreśla: „Sztuka spełnia się w kontakcie z odbiorcą, którego zapraszam do rozmowy, do ewentualnej dyskusji. Staram się więc, by moje <> były w miarę transparentne i prowokowały do dialogu albo kłótni”.

W ten sposób artysta poddaje pod rozwagę jeden z fundamentalnych aspektów współczesnej sztuki – jej niejednoznaczność i dynamiczny charakter. Dzieło nie jest już niepodważalnym obiektem estetycznym, ale prowokatorem myślenia, wyzwalaczem debaty i gestem świadomej bezużyteczności.

Inspiracje i teoretyczne tło: od Ludwińskiego do Danto

Warto zaznaczyć, że myśl Jarosława Kozłowskiego to nie tylko artystyczna intuicja, ale także owoc rozważań teoretycznych, które unosiły się nad polską sztuką konceptualną od lat 70. Jerzy Ludwiński – bliski przyjaciel i intelektualny towarzysz artysty – już wtedy podkreślał, że dzieło sztuki coraz bardziej oddala się od swej materialnej formy. „Dzieło sztuki przestało być przedmiotem – staje się faktem, wydarzeniem, strukturą myślową” – pisał Ludwiński, zaznaczając, że artysta ma dziś rolę badacza eksplorującego idee i prowokującego do refleksji. Analogiczne poglądy wykształciły się za granicą dzięki takim myślicielom jak Arthur C. Danto, który w eseju „The Artworld” także zauważył, że to nie samo dzieło fizyczne decyduje o jego statusie artystycznym, lecz kontekst, historia i teoria sztuki: tzw. „artworld”, czyli świat sztuki jako sieć instytucji, praktyk i interpretacji nadających znaczenie.

Jarosław Kozłowski Operuje właśnie na tym polu – podejmuje dekonstrukcję mitologii instytucji sztuki i jej prestiżu, co świetnie widać w kontekście jego trwałych związków z poznańską Galerią Miejską Arsenał. To właśnie tam w 2022 roku powstały unikatowe rysunki na odsłoniętej ceglanej ścianie galerii, praca znajdująca się obecnie w kolekcji Galerii i stanowiąca swoisty punkt odniesienia dla prezentowanych obecnie kompozycji.

Sztuka gestu i bezużyteczności

W twórczości Kozłowskiego dostrzegalne jest nieustające balansowanie pomiędzy użyciem tradycyjnych środków wyrazu a zarazem ich dekonstrukcją. Cechy takie jak ręcznie wykonana kreska, niedoskonałość koloru czy plama na papierze czy płótnie są tu nośnikami idei i zaproszeniem do interpretacji. Manualny gest artysty jawi się paradoksalnie jako forma świadomej bezużyteczności – gesty są bezinteresowne i pozbawione formalnego funkcjonalizmu. Kozłowski sam przyznaje: „Intryguje mnie zatem koncepcja sztuki, której właściwością jest świadoma bezużyteczność (…) traktuję bezużyteczność jako gwarancję swobodnej aktywności (…) uwiarygadnia ową bliską mi ideę wolności artystycznej”.

To swoiste wyzwolenie od wymogów skuteczności czy trwałości jest radykalnym hołdem dla wolności twórczej i przeciwstawieniem się komercjalizacji sztuki jako produktu rynkowego.

Tytuł wystawy jako metafora niepewności poznawczej

„Tak albo nie i vice versa” – tytuł wystawy mieni się wieloznacznością i ambiwalencją. To ciekawa parafraza epistemologicznej zasady nieoznaczoności Wernera Heisenberga z mechaniki kwantowej, gdzie nie da się jednocześnie precyzyjnie zmierzyć dwóch podstawowych parametrów cząstki (np. położenia i pędu). Zasada ta symbolizuje fundamentalną nieprzewidywalność i subiektywność obserwacji.

Podobnie Kozłowski świadomie rozmywa granice pewności poznania – klasyczne przeciwstawne wartości „tak” i „nie” przestają być oczywiste i klarowne, a ich miejsce zajmuje ciągłe przenikanie się opozycji oraz permanentny ruch między nimi. Odbiorca zostaje wciągnięty w proces epistemologicznej niepewności, gdzie każdy akt odbioru dzieła jest równocześnie aktem jego kreacji poprzez indywidualną interpretację.

Ta filozoficzna gra staje się więc artystycznym emblematem postmodernistycznej świadomości relatywizmu wiedzy.

Kalendarium wystawy:

• Wernisaż: [data wernisażu – proszę uzupełnić według informacji dostępnej u kuratora]
• Miejsce: Galeria Miejska Arsenał, Poznań
• Kurator wystawy: Marek Wasilewski
• Czas trwania: [dokładny czas trwania wystawy]
• Specjalne wydarzenia towarzyszące: dyskusje panelowe na temat współczesnej roli sztuki oraz warsztaty prowadzone przez Jarosława Kozłowskiego

Podsumowanie

Wystawa „Tak albo nie i vice versa” to obowiązkowy punkt na mapie współczesnej sztuki konceptualnej w Polsce. Jarosław Kozłowski zaprasza nas do refleksji nad samą naturą sztuki i poznania – zrywając z iluzją jednoznaczności, czystości formy i tej estetycznej „perfekcji”. Pokazuje świat wieloznaczności, dialogu i otwartości na różnorodność interpretacji. W Poznaniu możemy doświadczyć emocjonującej gry z kategoriami prawdy i fałszu, pamięci i zapomnienia, użyteczności i bezużyteczności.

W tej propozycji kryje się bowiem także zasadnicza filozofia wolności w sztuce – wolności od ograniczeń i odgórnych definicji oraz otwartości na ciągłe renegocjowanie znaczeń.

Galeria Miejska Arsenał wraz z kuratorem Markiem Wasilewskim pokazała znakomitą przestrzeń dla spotkania z dziełem artysty wysuwającego na pierwszy plan intelektualny wymiar działań artystycznych. „Tak albo nie i vice versa” Jarosława Kozłowskiego to wystawa kwintesencji postkonceptualizmu w najlepszym wydaniu – wymagająca, prowokująca i fascynująco wielowymiarowa.

Nie przegapcie tego wydarzenia!