Jak sprawdza się system kaucyjny?

Od października 2025 roku w Polsce działa system kaucyjny obejmujący wybrane opakowania po napojach. Jego celem jest zwiększenie poziomu zbiórki i recyklingu oraz ograniczenie ilości odpadów trafiających do środowiska. Po pierwszych tygodniach funkcjonowania systemu można już wskazać zarówno jego dobre strony, jak i problemy, z którymi mierzą się konsumenci i handel.

System kaucyjny obejmuje jednorazowe butelki plastikowe, puszki aluminiowe oraz szklane butelki. Przy zakupie napoju pobierana jest kaucja, którą można odzyskać po zwrocie pustego opakowania w wyznaczonym punkcie. Rozwiązanie ma zwiększyć poziom selektywnej zbiórki i ograniczyć liczbę opakowań trafiających do odpadów zmieszanych. Zgodnie z założeniami resortu klimatu system ma także pomóc w realizacji unijnych celów recyklingu opakowań.

Wprowadzenie systemu wynika z obowiązków nałożonych przez Unię Europejską. Państwa członkowskie muszą między innymi osiągnąć poziom selektywnej zbiórki opakowań wynoszący 77 procent do 2025 roku i 90 proc. do 2029 roku. Dodatkowo, butelki z tworzyw sztucznych muszą już teraz zawierać co najmniej 25 proc. recyklatu, czyli surowca wtórnego – tłumaczy Piotr Wertenstein-Żuławski, partner w Kancelarii Prawnej Pruchniewicz, Staniszewski i Wspólnicy.

Pierwsze dane po uruchomieniu systemu

Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, w pierwszym miesiącu funkcjonowania systemu zwrócono około 2,3 tysiąca opakowań. To niewielka liczba, biorąc pod uwagę skalę systemu i liczbę sklepów go obsługującego. Tak niski wynik to efekt okresu przejściowego – większość produktów nie była jeszcze odpowiednio oznaczona, a konsumenci rzadko mieli okazję kupić napój objęty kaucją. W wielu punktach handlowych działały już automaty, ale brakowało butelek i puszek, które można byłoby do nich włożyć. Trudności nie ominęły też sklepów – szczególnie mniejszych, obawiających się kosztów organizacji punktu zwrotu, zakupu sprzętu czy reorganizacji zaplecza. Choć nie mają obowiązku odbioru opakowań, w praktyce mogą tracić klientów, którzy wolą zwrócić butelkę przy okazji codziennych zakupów.

Jak robią to inne kraje europejskie?

W krajach, które wcześniej wprowadziły podobne rozwiązania, systemy kaucyjne przynoszą wymierne rezultaty. W Niemczech zwracanych jest blisko 98 proc. opakowań objętych kaucją, a na Litwie – około 90 proc. Taki poziom zwrotów oznacza realnie czystsze przestrzenie publiczne: mniej porzuconych butelek, puszek i odpadów w lasach, parkach czy przy drogach.

W Polsce opakowania po napojach należą do najczęściej znajdowanych śmieci w środowisku. Kaucja może skutecznie ograniczyć ten problem. Zwłaszcza jeśli zwrot opakowań stanie się równie łatwy, jak ich zakup. Warto pamiętać, że zasoby planety są ograniczone, a odpowiedzialne korzystanie z nich leży w naszym wspólnym interesie. Każda butelka oddana do recyklingu to mniej odpadów w środowisku i więcej surowców, które można ponownie wykorzystać – podsumowuje Lisa Scoccimarro, liderka Akademii Ekologicznej Amest Otwock.