„Tak albo nie i vice versa” – nowa wystawa Jarosława Kozłowskiego w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu

Poznań od zawsze był ważnym ośrodkiem artystycznym, a prace Jarosława Kozłowskiego stanowią jednym z najciekawszych przykładów konsekwentnie prowadzonych eksperymentów artystycznych na polskiej scenie. Najnowsza wystawa zatytułowana „Tak albo nie i vice versa”, prezentowana w przestrzeniach Galerii Miejskiej Arsenał, jest kontynuacją wieloletnich rozważań artysty nad tym, czym jest sztuka – w sensie znacznie wykraczającym poza tradycyjne pojmowanie piękna czy estetyki. Ta wyjątkowa ekspozycja przyciąga uwagę zarówno koneserów nurtu konceptualnego, jak i tych, którzy szukają w sztuce wyzwań intelektualnych.

Sztuka jako język i gra z pojęciem

Jarosław Kozłowski to postać absolutnie kluczowa w polskim środowisku artystycznym. Już w 1970 roku, w legendarnym manifeście „Sztuka jako sztuka”, podjął fundamentalne pytania dotyczące natury samej sztuki. Jego zdaniem sztuka nie może być sprowadzona do jednego wymiaru – piękna czy estetyki – lecz przede wszystkim powinna być rozumiana jako idea, nawet jeżeli nie przybiera materialnej formy. To właśnie intencja twórcy oraz uwaga skierowana na język i mechanizmy funkcjonowania sztuki tworzą jej prawdziwą istotę.

W pracach Kozłowskiego dominują zatem strategie konceptualne, często bazujące na tekstach, instrukcjach, instalacjach czy dokumentacjach. Artysta prowokuje do refleksji nad samym językiem sztuki i zaprasza odbiorcę do dialogu lub nawet… kłótni. Jak sam mówi: „Sztuka spełnia się w kontakcie z odbiorcą”. To właśnie interakcja i zaangażowanie widza czynią jego prace pełnoprawnymi dziełami sztuki.

Dziedzictwo Jerzego Ludwińskiego i Arthur C. Danto

Myśli Kozłowskiego świetnie wpisują się w kontekst teoretyczny, który budował inny ważny dla polskiej sztuki ideolog Jerzy Ludwiński. Jego przekonanie o tym, że dzieło sztuki oddala się od swojej materialnej postaci i zmienia się w nieuchwytny „fakt” czy „strukturę myślową”, stało się pewnego rodzaju drogowskazem dla artystów konceptualnych. Dla Ludwińskiego liczy się pomysł, koncepcja wywołująca proces intelektualny u odbiorcy – forma jest jedynie nośnikiem.

Z kolei amerykański filozof sztuki Arthur C. Danto podkreślał rolę kontekstu i „świata sztuki” (artworld) – sieci instytucji, teorii i praktyk, które nadają znaczenie dziełu, pozwalając mu zaistnieć jako sztuka. Bez tej sieci nawet najbardziej oryginalny obiekt pozostanie niezauważony. Kozłowski zdaje się świadomie badać, a nawet dekonstrukować te mechanizmy, co doskonale widać na przykładzie samej Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu – miejsca, gdzie powstały, a dziś są przechowywane jego rysunki na odsłoniętych cegłach, wykonane w 2022 roku.

Manualny gest jako filozofia twórczości

Choć Kozłowski operuje pojęciami, ideami i tekstami, jego twórczość nie odrzuca całkowicie tradycyjnych form ekspresji. Wręcz przeciwnie – obecność odręcznych notacji, malarskich plam czy linii jest widoczna i celowa. Te wykonane ręką gesty zdają się być paradoksalnie „bezużyteczne”, ale właśnie ta świadoma bezużyteczność jest dla artysty symbolem wolności twórczej i brakiem przymusu funkcjonalności. Jak mówi sam autor: „Bezużyteczność traktuję jako gwarancję swobodnej aktywności poza formalnymi uwarunkowaniami”.

Takie podejście otwiera interpretację prac Kozłowskiego na płaszczyzny dalekie od tylko wizualnej percepcji – zapewnia możliwość doświadczania sztuki jako procesu intelektualnego i emocjonalnego.

„Tak albo nie i vice versa” – granice poznania i niepewność

Tytuł wystawy można odczytać jako metaforę złożoności poznania oraz procesu interpretacji sztuki i świata. Inspiracją dla artysty była zasada nieoznaczoności Heisenberga – fundamentalna reguła mechaniki kwantowej mówiąca o tym, że pewnych par wielkości fizycznych (jak położenie oraz pęd cząstki) nie można zmierzyć jednocześnie z absolutną dokładnością. Obserwacja jednej wartości wpływa na możliwość poznania drugiej, co prowadzi do konkluzji o niejednoznaczności i subiektywności percepcji rzeczywistości.

Podobnie Kozłowski podważa tradycyjny dualizm „tak” i „nie”, wskazując na płynność i wzajemne przenikanie przeciwieństw. W efekcie widz zostaje wtajemniczony w sytuację epistemologicznej niepewności – zarówno w zakresie poznania świata nauki, jak i sztuki. Odbiorca staje się aktywnym uczestnikiem procesu interpretacyjnego współtworząc sens wystawy.

Kalendarium:

• 2022: Jarosław Kozłowski wykonuje serię rysunków na odsłoniętych cegłach Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu. Prace te później trafiają do kolekcji galerii.
• 2024: W Galerii Miejskiej Arsenał odbywa się premiera nowej wystawy „Tak albo nie i vice versa”, kuratorowanej przez Marka Wasilewskiego.

Podsumowanie

Wystawa „Tak albo nie i vice versa” to ważne wydarzenie na mapie poznańskiej sceny artystycznej i kolejny krok w długofalowej działalności Jarosława Kozłowskiego. To zaproszenie do dyskusji o naturze sztuki, granicach poznania i przewrotności języka wizualnego oraz pojęciowego. Warto odwiedzić Galerię Miejską Arsenał nie tylko po to, by obejrzeć dzieła – ale by stać się ich rozmówcą i uczestnikiem intelektualnej gry stawianej przez mistrza konceptualizmu.

Kurator wystawy: Marek Wasilewski
Miejsce: Galeria Miejska Arsenał, Poznań
Czas trwania wystawy: 2024

W świecie Jarosława Kozłowskiego nic nie jest czarno-białe, a „tak” zawsze przeplata się z „nie”. I właśnie ta gra nieskończonych możliwości stanowi sedno jego artystycznej prowokacji. Nie przegapmy jej!