„Tak albo nie i vice versa” – Jarosław Kozłowski kontynuuje artystyczną grę z pojęciem sztuki w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu

W przestrzeniach Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu właśnie otwarto nową wystawę Jarosława Kozłowskiego „Tak albo nie i vice versa”, która jest kolejnym rozdziałem w długiej i fascynującej, a zarazem przewrotnej debacie artysty z samą esencją sztuki. To wydarzenie, na które czekała lokalna społeczność artystyczna, oferuje nie tylko świeże spojrzenie na proces twórczy i pojęcie dzieła sztuki, ale także zachęca odbiorców do refleksji nad naturą poznania, istnienia i okoliczności, w których sztuka zyskuje swoje znaczenie.

Jarosław Kozłowski, czołowy przedstawiciel polskiej sztuki konceptualnej i wieloletni badacz fenomenu sztuki, od dawna rozbija tradycyjne ramy definiujące tę dziedzinę kultury. Już w swoim manifeście z 1970 roku „Sztuka jako sztuka” zadaje fundamentalne pytania – czym jest sztuka, a czym nie może być. Wbrew powszechnemu przekonaniu, że sztuka to przede wszystkim piękno czy forma estetyczna, Kozłowski proponuje inny punkt widzenia: najważniejszą jej cechą jest idea. Nawet jeśli nie jest ona utrwalona za pomocą tradycyjnych materiałów czy form. Intencja twórcy oraz jego świadomość funkcji dzieła jako języka komunikacji stają się kluczowymi składnikami twórczości.

Podkreślając, że sztuka „spełnia się w kontakcie z odbiorcą”, artysta zaprasza nas do aktywnego uczestnictwa – do dialogu, dyskusji, a nawet kłótni. To prowokacja i wyzwanie, które stawia przed nami Kozłowski, czyniąc ze swoich „wypowiedzi” komunikaty jak najbardziej transparentne, a zarazem otwarte na różnorodne interpretacje. Jego podejście sprawia, że widz przestaje być jedynie biernym odbiorcą artefaktów i staje się współtwórcą sensu.

Nie bez znaczenia jest tu także kontekst historyczny i teoretyczny, w jakim osadzona jest twórczość artysty. Jerzy Ludwiński, wieloletni przyjaciel i intelektualny partner Kozłowskiego, podkreślał niegdyś odejście sztuki od materialności. Według Ludwińskiego dzieło przestało być tylko przedmiotem – stało się wydarzeniem i strukturą myślową. To właśnie idea, wywołująca aktywność myślową odbiorcy, decyduje o wartości artystycznej – fizyczna forma (lub jej brak) schodzi na drugi plan. Ta myśl rezonuje również z teoriami amerykańskiego filozofa sztuki Arthura C. Danto, który zwracał uwagę na kluczową rolę „artworldu” – sieci instytucji, teorii i praktyk nadających dziełom znaczenie.

W tym kontekście interesująco wypada spojrzenie Kozłowskiego na instytucjonalne ramy kultury. Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu stanowi niemal pola bitwy dla analitycznej dekonstrukcji pojęcia „instytucji” i jej mityzacji. W 2022 roku artysta pozostawił tam na odsłoniętych cegłach ślady swojej obecności w postaci dyskretnych rysunków – pracy dziś już ukrytej w kolekcji galerii, niezwykle istotnej dla najnowszej ekspozycji. To swoisty punkt odniesienia dla kolejnych dzieł, które tym razem są w pełni wyeksponowane i gotowe sprowokować widza do bezpośredniej konfrontacji.

Nie można też pominąć szczególnej roli manualnego gestu w twórczości Kozłowskiego. Choć jego prace konsekwentnie podważają estetyczne stereotypy i klasyczne funkcje sztuki jako nośnika „piękna”, to gest malarski – plama koloru, kreska czy odręczne notacje – pozostają ważnym elementem jego ekspresji. Te pozornie bezużyteczne ruchy artysty mają podkreślać swobodę działania poza narzuconymi regułami i funkcjami. Jak sam mówi: „Intryguje mnie koncepcja sztuki, której właściwością jest świadoma bezużyteczność. Traktuję ją nie jako wartość negatywną, lecz jako gwarancję wolności artystycznej”.

Tytuł wystawy „Tak albo nie i vice versa” to nie tylko chwytliwa fraza – to głęboka artystyczna medytacja nad epistemologiczną niepewnością i relatywnością poznania. Jak pokazuje zasada nieoznaczoności Wernera Heisenberga ze świata fizyki kwantowej, nie da się jednocześnie znać dokładnie kilku parametrów rzeczywistości – pomiar jednego zaburza wiedzę o drugim. Podobnie sztuka Kozłowskiego odsłania przed nami świat pełen sprzeczności, niestałości i przenikających się kategorii. Przez to jego prace są świadectwem procesów myślowych bardziej niż trwałych werdyktów czy jednoznacznych kommunikatów.

Obserwator staje się aktywnym uczestnikiem kreacji świata przedstawionego – to nie świat sam w sobie determinuje nasze myślenie o nim, lecz sposób jego oglądu i interpretacji. „Tak albo nie i vice versa” są więc symboliczną podróżą przez meandry ludzkiego poznania i granice rozumu.

Kalendarium:

• 2022 – Jarosław Kozłowski realizuje subtelne rysunki na odsłoniętych murach Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu; prace trafiają do kolekcji galerii jako punkt odniesienia dla przyszłych wystaw.
• Obecnie 2024 – otwarcie wystawy „Tak albo nie i vice versa” w Galerii Miejskiej Arsenał; ekspozycja kuratorowana przez Marka Wasilewskiego ukazuje nowe prace konceptualne artysty, rozwijające jego refleksję nad istotą i funkcją sztuki.

Prace Jarosława Kozłowskiego wyróżniają się unikatowym językiem, gdzie minimalizm spotyka się z intelektualną prowokacją. Nowa wystawa w Poznaniu to okazja do zgłębienia tych przesłań oraz podjęcia literacko-filozoficznego dialogu o granicach poznania zarówno w nauce, jak i w sztuce.

Marek Wasilewski jako kurator zadbał o to, aby ekspozycja była nie tylko przestrzenią do podziwiania prac, ale prawdziwym laboratorium myśli – miejscem spotkań idei oraz miejscem, gdzie widz może odnaleźć swój własny „tak” lub „nie”, ale też coś więcej – refleksję nad ich nieoczywistym przenikaniem się.

Wystawa „Tak albo nie i vice versa” to prawdziwy must-see dla każdego, kto chce zrozumieć współczesną sztukę konceptualną oraz filozofię poznania w jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych Polski – sercu Poznania.

Galeria Miejska Arsenał
ul. Dominikańska 1
Poznań

Wystawa czynna: kwiecień–czerwiec 2024
Kurator: Marek Wasilewski

Zapraszamy do zanurzenia się w świat intelektualnych intryg Jarosława Kozłowskiego – gdzie odpowiedzi nigdy nie są ostateczne, a pytania inspirują do dalszego poszukiwania sensu.