Sztuka wyboru – muzyka jako narzędzie propagandy w nazistowskich Niemczech. Spacer historyczny w Poznaniu

Czy można oddzielić sztukę od polityki? Gdzie przebiegają granice lojalności wobec muzyki, orkiestry i własnego narodu? To pytania, które nurtują nie tylko historyków, ale również melomanów i działaczy kulturalnych do dziś. Sztuka bowiem, w tym zwłaszcza muzyka, bywała wykorzystywana jako potężne narzędzie propagandy i manipulacji – przykładem tego jest okres nazistowskich Niemiec, gdy dźwięki i orkiestry zostały podporządkowane machinie ideologicznej i terrorowi.

Poznańskie Muzeum Martyrologii Wielkopolan – Fort VII, wraz z Kołem Przewodników PTTK imienia Marcelego Mottego, zaprasza wszystkich zainteresowanych tą trudną historią na wyjątkowy spacer edukacyjny w ramach kolejnej odsłony cyklu „Jeżyckie historie” 2025 roku. To wydarzenie to nie tylko lekcja o historii drugiej wojny światowej, ale także głęboka refleksja nad rolą muzyki i artystów wobec systemów totalitarnych.

Instrumenty w cieniu terroru – muzyka w służbie nazistowskiej propagandy

W nazistowskich Niemczech muzyka nie była wyłącznie formą artystycznego wyrazu. Stała się przede wszystkim narzędziem propagandy, mającym legitymizować rządzącą ideologię i budować wspólnotę narodową na fałszywych założeniach. Wybitni kompozytorzy byli gloryfikowani lub odsuwani na margines w zależności od ich pochodzenia oraz nastawienia politycznego. Wielkie koncerty i widowiska muzyczne organizowano tak, aby wzmacniać ducha narodowego i podtrzymywać mit czystości rasy aryjskiej. Przeciwnicy reżimu czy osoby pochodzenia żydowskiego zostali wykluczeni z życia muzycznego, a niektórych prześladowano lub zamordowano.

Orkiestry symfoniczne i chóry stały się narzędziem propagandowym – wykonywały utwory wpisujące się w narodowo-socjalistyczną retorykę albo służyły maskowaniu brutalnej rzeczywistości obozów koncentracyjnych i więzień. Tak właśnie działała sztuka wyboru – selekcji repertoaru oraz artystów pod dyktando władzy.

Spacer historyczny po Fort VII – miejsce pamięci i zadumy

W sobotę, 25 października 2025 roku o godzinie 11:00 rozpoczniemy spotkanie przed Muzeum Martyrologii Wielkopolan – Fort VII – miejscem o szczególnym znaczeniu na mapie Poznania i całej Polski. Fort VII, w czasie niemieckiej okupacji w latach 1939–1944, był miejscem kaźni niezliczonych mieszkańców Wielkopolski. Funkcjonował kolejno jako obóz koncentracyjny, więzienie policyjne Gestapo oraz obóz przejściowy. To tu rozgrywała się tragiczna historia ludzi represjonowanych przez nazistów.

Spacer obejmuje zarówno wnętrza muzeum, jak i plenerową przestrzeń fortyfikacji. Prowadzenie powierzono Katarzynie Nagórskiej, doświadczonemu przewodnikowi PTTK, wspieranej przez pracowników Fortu VII, którzy krok po kroku przedstawią złożoną historię Fortu i wyjaśnią kontekst wydarzeń związanych z muzyką w czasach nazistowskich Niemiec.

Informacje dla uczestników i rezerwacje

Ze względu na charakter i specyfikę wydarzenia oraz ograniczoną liczbę miejsc, udział jest możliwy wyłącznie po wcześniejszym zapisaniu się. Rezerwacji należy dokonywać u kierownika Fortu VII, pana Jacka Kaczmarka, poprzez e-mail: mmw@wmn.poznan.pl lub telefonicznie: +48 61 848 31 38.

Koszt biletu wstępu do Muzeum wynosi 6 zł dla osób normalnych oraz 3 zł dla uczniów. Czas spotkania przewidziano na około 2 do 2,5 godziny. Prelekcja oraz zwiedzanie odbędą się niezależnie od warunków atmosferycznych.

Kalendarium wydarzenia:

• Data: Sobota, 25 października 2025 r.
• Godzina: Start o godz. 11:00
• Miejsce zbiórki: Przed Muzeum Martyrologii Wielkopolan – Fort VII w Poznaniu
• Czas trwania: około 2-2,5 godziny
• Prowadzenie: Katarzyna Nagórska (przewodnik PTTK) oraz pracownicy Fortu VII
• Rejestracja: Obowiązkowa – kontakt mailowy i telefoniczny u kierownika Fortu VII
• Koszt biletu: Normalny – 6 zł; Ulgowy – 3 zł

To wydarzenie stanowi unikalną okazję nie tylko do poznania tragicznej historii Wielkopolski pod okupacją niemiecką, ale także do refleksji nad rolą muzyki w systemach totalitarnych i odpowiedzialnością artystów wobec polityki i społeczeństwa. W świecie, gdzie granice między sztuką a propagandą bywają płynne, pamięć o tamtych czasach jest nieodzowna.

Zapraszamy do udziału wszystkich miłośników muzyki, historii i kultury, którzy pragną zgłębić złożone relacje między dźwiękiem a ideologią w jednym z najważniejszych miejsc pamięci Poznania.